goz w budownictwie

Według Fundacji Ellen MacArthur większość obecnie wznoszonych budynków opiera się na koncepcji liniowej i tylko od 20% do 30% odpadów budowlanych i rozbiórkowych podlega recyklingowi lub ponownemu wykorzystaniu. O tym, że obecny model konsumpcji nie jest zrównoważony, świadczą szacunki, że do 2025 r.  roczne wytwarzanie odpadów stałych wzrośnie do 2,2 mld Mg, a frakcja budowlana będzie stanowić prawie połowę tej masy.  [11]

W UE odpady budowlane stanowią 37,1% wszystkich generowanych odpadów, przy czym w Polsce jest to ok. 13%, a na Islandii około 50% (wg danych na rok 2020). Znaczna część tych odpadów zostaje wykorzystana jedynie w formie materiału wypełniającego, np. do budowy dróg. Szacunkowe dane wskazują, że nie więcej niż 70% odpadów jest w ten sposób zagospodarowana [13]. Równocześnie ponad połowa światowych emisji (55%) dwutlenku węgla w przemyśle pochodzi z produkcji zaledwie pięciu materiałów: stali (25%), cementu (19%), papieru (4%), plastiku i aluminium (3%). Przemysł budowlany jest głównym konsumentem cementu, zużywa około 26% aluminium, 50% stali i 25% plastiku. [41]

Szacuje się, że do roku 2050 globalna populacja wzrośnie o 22%, do 9,7 mld, a według Circularity Gap Reporting Initiative, 60% infrastruktury miejskiej potrzebnej dla zaspokojenia tego wzrostu dziś nie istnieje [7]. Przy obecnym modelu konsumpcji nietrudno wyobrazić sobie obciążenie środowiska i niedobór materiałów, do których doprowadzi stworzenie tej infrastruktury, tym bardziej że od dłuższego czasu obserwuje się intensywny proces urbanizacji. Obecnie miasta są domem dla 55% populacji globalnej. Zużywają one ponad 75% zasobów naturalnych, produkują ponad 50% wszystkich globalnych odpadów i emitują 60-80% globalnych gazów cieplarnianych. [43]

W trakcie projektowania i eksploatacji budynku możemy dokonywać wyborów, które będą miały konsekwencje w zużyciu surowców mineralnych. W celu oceny potencjału zastosowania GOZ w budownictwie należy zdobyć precyzyjne dane o zużyciu materiałów w ujęciu ilościowym, ale również jakościowym. Jakość środowiskowa danego materiału jest wyrażona kategoriami wpływu i wskaźnikami (np. zawartych w kartach EPD), a w przypadku GOZ istotne jest zużycie surowców mineralnych (ang. Abiotic Depletion), który zawiera informację o rzadkości występowania materiałów.

Do wykorzystania potencjału oceny cyrkularności ujętego w metodzie wskaźnikowej (np. wskaźniki cyrkularności SMU i MRP, omówionych szczegółowo we Wskaźniki), konieczna jest znajomość wielkości zużycia antymonu ekwiwalentnego dla wyprodukowania różnych materiałów. Przykładowe wartości zostały zawarte w Zestawieniu, pozyskane z dostępnych baz danych i należy je traktować jako wartości szacunkowe, w dużym stopniu reprezentatywne dla danych typów urządzeń, czy też materiałów budowlanych. W deklaracjach EPD dla określonych wyrobów budowlanych można natomiast znaleźć specyficzne wartości ADP konkretnego wyrobu często uwzględniające bardziej szczegółowo proces jego produkcji niż w przypadku generycznych baz danych. Należy mieć jednak na uwadze, aby posługiwać się najbardziej aktualnymi deklaracjami, ponieważ wartości ADP dla surowców są stale aktualizowane, co wpływa na wypadkową wartość ADP wyrobu. Z uwagi na brak przyjętych granic systemu wyznaczania ADP, jego wartości dla podobnych wyrobów mogą znacząco się różnić. Dlatego w przypadku posługiwania się specyficznymi wartościami ADP konieczne jest doświadczenie, w celu wykluczenia skrajnych wartości.

W trakcie projektowania budynku najlepszym rozwiązaniem jest posługiwanie się precyzyjnymi paszportami materiałowymi, zawierającymi dane dla konkretnego zastosowanego elementu. Paszporty materiałowe zawierają szczegółowe informacje na temat materiałów użytych do produkcji danego wyrobu, dzięki czemu podejmowanie decyzji zgodnych z zasadami gospodarki o obiegu zamkniętym jest o wiele bardziej precyzyjne i ułatwione. Utworzony w projekcie BAMB [55] system paszportów materiałowych stał się inspiracją i podstawą do powstania innych inicjatyw dotyczących danych materiałowych. Idealnym rozwiązaniem w tej kwestii byłoby wydawanie paszportów materiałowych dla każdego produktu, co w efekcie umożliwiłoby przeprowadzenie pełnej oceny cyrkularności przedsięwzięcia oraz pozwoliłoby na dokonywanie świadomych wyborów materiałów i elementów do realizacji inwestycji budowlanych.

GOZ w zrównoważonym rozwoju

  • Odpowiedzialne wykorzystanie materiałów – minimalizowanie marnotrawstwa surowców i energii oraz maksymalizowanie wykorzystania zasobów poprzez ich ciągłe przetwarzanie i odzyskiwanie
  • Zwiększenie efektywności energetycznej – w gospodarce o obiegu zamkniętym priorytetem jest minimalizowanie zużycia energii. Dlatego sektor budownictwa może skorzystać z rozwiązań zwiększających efektywność energetyczną budynków, takich jak izolacje termiczne, energooszczędne systemy wentylacyjne i oświetlenie LED, co przyczynia się do oszczędności energii oraz kosztów związanych z eksploatacją budynków
  • Odpowiedzialność za środowisko naturalne – gospodarka o obiegu zamkniętym sprzyja redukcji emisji gazów cieplarnianych oraz zanieczyszczeń powietrza i wody. Sektor budownictwa, który jest odpowiedzialny za znaczący udział emisji CO2, może poprzez zastosowanie rozwiązań zgodnych z ideą GOZ, takich jak budynki pasywne, panele fotowoltaiczne czy kolektory słoneczne, przyczynić się do ograniczenia negatywnego wpływu na środowisko naturalne
  • Tworzenie nowych rynków i miejsc pracy – wdrażanie koncepcji gospodarki o obiegu zamkniętym wymaga opracowania nowych rozwiązań i technologii, co może stworzyć nowe rynki oraz miejsca pracy w sektorze budownictwa, w tym w dziedzinie projektowania, produkcji, montażu i utrzymania nowoczesnych rozwiązań związanych z GOZ.

Wpływ wyrobów budowlanych na środowisko

  • Emisja gazów cieplarnianych – produkcja materiałów budowlanych jest związana z emisją gazów cieplarnianych czy też innych szkodliwych substancji (farby, powłoki lakierowane itp.). Wybór materiałów o mniejszym wpływie na środowisko naturalne, takich jak materiały ekologiczne, cyrkularne, z recyklingu czy naturalne, pozwala na ograniczenie emisji
  • Zużycie energii i wody – produkcja materiałów budowlanych wymaga znacznej ilości energii i wody. Wybierając materiały o mniejszym zapotrzebowaniu na energię i wodę, np. drewno, bambus czy materiały z recyklingu, można zredukować zużycie zasobów pierwotnych
  • Odpady i recykling – w sektorze budowlanym generowane są duże ilości odpadów. Wybór materiałów, które można łatwo zrecyklingować lub wykorzystać w inny sposób pozwala na ograniczenie ilości odpadów i obniżenie kosztów ich utylizacji
  • Kwalifikacje materiałów – niektóre materiały budowlane, takie jak w przeszłości azbest, mogą być szkodliwe dla zdrowia człowieka i środowiska naturalnego. Wybierając materiały bezpieczne dla środowiska, można zminimalizować ryzyko negatywnych skutków dla zdrowia i środowiska
  • Zrównoważony rozwój – wybierając materiały zrównoważone, do których produkcji wykorzystano odnawialne źródła energii, materiały z ponownego użycia lub recyklingu przyczyniają się do zrównoważonego rozwoju i tworzenia bardziej ekologicznych budynków i infrastruktury oraz osiągania celów GOZ..