CELE

Celem strategicznym GOZ jest zmiana systemowa, która finalnie pozwoli zastąpić linearny model gospodarki cyrkularnej, a celem priorytetowym  jest redukcja ilości odpadów i wykorzystywanych surowców we wszystkich procesach, na każdym etapie oraz przedłużanie życia produktów.

Głównym celem GOZ jest utrzymanie trwałości i wartości materiałów oraz produktów w obiegu zamkniętym, co czyni go spójnym z dwunastym celem strategii zrównoważonego rozwoju: Odpowiedzialna konsumpcja i produkcja oraz akcje dla klimatu [72].

Gospodarka o obiegu zamkniętym oparta jest na różnych modelach biznesowych, uwzględniających w większym lub mniejszym zakresie cele GOZ, jednak wszystkie odzwierciedlają jego cel główny. Odpowiednie modele GOZ, powinny mieć zdefiniowane podstawowe wartości, którymi należy się kierować [5, 9, 14, 15, 42, 44, 45].

Główne zasady wdrażania modeli gospodarki cyrkularnej

• Unikaj szkodliwych substancji
• Minimalizuj zużycie energii i zasobów (w fazie transportu i produkcji)
• Minimalizuj zużycie energii i zasobów (w fazie użytkowania)
• Projektuj tak, by dało się łatwo naprawić i rozbudować
• Wydłużaj życie produktów
• Minimalizuj masę produktów
• Spraw by produkt był odporny na czynniki zewnętrzne
• Stosuj materiały (jeśli to tylko możliwe), które można wykorzystać ponownie
• Unikaj wielomateriałowych elementów, które trudniej poddać recyklingowi
• Projektuj w prostej bryle
• Ciągle doskonal procesy i produkty

Rozwój GOZ i technologii powoduje ewolucję dotychczasowych koncepcji, tworząc nowe modele biznesowe regulujące zasady ich funkcjonowania i wdrażania. W literaturze światowej można doszukać się opisów wielu koncepcji gospodarki o obiegu zamkniętym, a do najczęściej  występujących należą: model 3R, model RESOLVE, model 7R , DISTRUPT, Circle Economy, IMSA i norma BS 8001. Modele  te mogą służyć jako narzędzie do pracy przy wdrażaniu GOZ i stanowią wsparcie podczas procesu wyboru modelu biznesowego i wprowadzania zmian związanych z produkcją danego produktu lub usługi.

MODEL ReSOLVE

Bardziej kompleksowym modelem jest model ReSOLVE(Rys. 2), który definiuje 6 zasad:

Zasady 7R

Kolejny model GOZ oparty jest na zasadach 7R (Rys. 3), a w swej koncepcji, poza ponownym użyciem, uwzględnia także działania związane z naprawą lub odnową produktów, które w dzisiejszych czasach ponownie zaczynają cieszyć się zainteresowaniem konsumentów.

EFEKTY WDRAŻANIA

Efekty społeczne

• integracja społeczna ze względu na kwestie związane ze współdzieleniem i wprowadzeniem innych nowych modeli biznesowych
• zwiększenie świadomości w zakresie środowiska i zasobów planety
• edukacja konsumentów i użytkowników w dokonywaniu selektywnych wyborów i podejmowaniu właściwych działań — przykładem może być współdzielenie produktów czy przestrzeni, promując współpracę i budując społeczności, przy jednoczesnym zmniejszaniu poziomu konsumpcji.

Konieczność stworzenia nowych miejsc pracy w wielu sektorach gospodarczych — potrzebni eksperci i specjaliści, którzy przeprowadzą szereg zmian, zarówno legislacyjnych, jak i technologicznych, środowiskowych oraz społecznych. Szacuje się, że w UE powstanie 2 mln nowych miejsc pracy [18].

Efekty środowiskowe

• oszczędności surowców i zasobów naturalnych
• zmniejszenie zanieczyszczenie gleby i wody
• odbudowa ekosystemów i bioróżnorodności
• zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych i pyłów.

Całość skutków spowodowanych przez nieodpowiednie działania jest określana jako skumulowany efekt środowiskowy. Są to zmiany w środowisku spowodowane łącznym oddziaływaniem przeszłych, obecnych i przyszłych działań oraz procesów [8]. Indywidualne bezpośrednie skutki poszczególnych działań mogą być stosunkowo niewielkie, ale w połączeniu z innymi odbijają się w znaczący, negatywny sposób na środowisku.

Skumulowany efekt środowiskowy może być wyznaczony z wykorzystaniem analizy cyklu życia (ang. Life Cycle Assessment, LCA), która pozwala na uwzględnienie wszystkich etapów cyklu życia, wszystkich elementów analizowanego systemu, jak również wszystkich potencjalnych negatywnych bądź pozytywnych rodzajów oddziaływania na środowisko.

Zmniejszenie emisji dwutlenku węgla w całym cyklu życia, czyli emisji wbudowanych i operacyjnych, a równocześnie wspieranie gospodarki cyrkularnej, są uznawane za kluczowe czynniki przy projektowaniu, budowie i eksploatacji budynków. Wzajemne powiązania oraz realizacja  redukcji emisji CO₂ i GOZ jest globalnym wyzwaniem i tematem licznych dyskusji. Proponowane strategie wymagają ciągłych poszukiwań globalnych rozwiązań związanych z niedoborem zasobów i degradacją środowiska, a także zagrożeniami dla klimatu. GOZ i minimalizacja emisji CO₂ w dużej mierze się wspierają, jednak mogą pojawić się sytuacje i działania, w ramach których osiągnięcie maksymalnych efektów w obu strategiach równocześnie jest niemożliwe. W publikacji pt.”Circular economy and carbon in construction” [27], przy wykorzystaniu Diagramu Venna (Rys. 4), zaprezentowano wzajemne powiązania i rozbieżności w pomiędzy realizacją założeń redukcji emisji CO₂ i wdrażania GOZ.

Rysunek 4. GOZ a redukcja emisji CO₂

Efekty ekonomiczne i gospodarcze

• uniezależnienie krajowych gospodarek od importu surowców spoza kontynentu – maksymalne wykorzystanie wprowadzonych na rynek zasobów, poprzez ponowne
• zwiększenie konkurencyjności poszczególnych gospodarek — zachowanie stabilności produkcji i dostaw
• zabezpieczenie przed niestabilnością cen surowców, szczególnie związaną ze wzmożonym eksportem i importem transkontynentalnym
• rozwój nowych technologii i działalności innowacyjnej
• oszczędne wykorzystywanie surowców, których zasoby się kończą lub są słabo dostępne i występujące na niewielkich lub niedostępnych obszarach.

Przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym może okazać się jedną z najbardziej pożądanych zmian współczesnego świata. Szacunkowe wartości zaprezentowane w raporcie Deloitte pokazują, że Unia Europejska mogłaby uzyskać oszczędności rzędu 630 miliardów dolarów netto, tj. około 3% PKB, wdrażając model gospodarki o obiegu zamkniętym [9]. Nawet niewielkie zmiany w sposobie gospodarowania materiałami mogą przynieść gospodarce ogromne korzyści, zarówno na poziomie krajowym, jak i światowym. Wraz ze zwiększaniem dostępności surowców można zaobserwować zwiększenie podaży i popytu, a w efekcie znaczny wzrost PKB. Szereg zasad i wytycznych dotyczących cyrkularności, mających na celu wydłużenie życia budynku, jego ponowne wykorzystanie lub adaptację do innych celów oraz optymalizację zużycia materiałów może radykalnie ograniczyć koszty sektora budowlanego. Według analiz World Economic Forum oszczędności wynikające z wprowadzenia modelu cyrkularnego do sektora budowlanego Unii Europejskiej do roku 2030 mogą wynieść ponad 1 bilion EUR w porównaniu ze stanem obecnym. Blisko 30% tych korzyści może być osiągnięte dzięki optymalizacji wykorzystania surowców pierwotnych, paliw i energii elektrycznej pochodzącej ze źródeł nieodnawialnych [44].